W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Podlaskiego 2014-2020 (Zwanego dalej RPOWP) w zakresie poddziałania 5.4.2. (strategie niskoemisyjne BOF) dotyczącego modernizacji indywidualnych źródeł energii cieplnej lub elektrycznej oraz budowy mikroinstalacji prokonsumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii w gospodarstwach indywidualnych, przewidziane zostało wsparcie finansowe z unijnych funduszy na montaż instalacji solarnych na budynkach mieszkalnych. W kontekście powyższego, należy podjąć próbę odpowiedzi na pytanie, czy instalowanie kolektorów solarnych na domach mieszkalnych znajdujących się na nieruchomościach, na których prowadzona jest działalność rolnicza, a następnie wykorzystywanie przez rolników na potrzeby gospodarstwa domowego wytworzonej energii i ciepła, można zakwalifikować jako prowadzenie działalności gospodarczej na gruncie art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

W celu ustalenia katalogu potencjalnych beneficjentów dla regionalnych programów operacyjnych istotne jest więc m.in. zdefiniowanie pojęcia przedsiębiorstwa i działalności gospodarczej w prawie unijnym, a dokładnie, w kontekście prowadzonych rozważań, na gruncie art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Należy jednak zaznaczyć, że przedmiotowa analiza dotyczy tylko rozumienia pojęcia przedsiębiorcy na gruncie wskazanego artykułu, nie rozstrzyga ona natomiast o ostatecznym rezultacie złożenia wniosku o wsparcie w ramach RPOWP,  bowiem szczegółowe warunki posiadania statusu beneficjenta w ramach powołanego poddziałania określane są szczegółowo w dokumentach programowych.

Warto podkreślić, że prawo unijne nie rozróżnia pojęcia przedsiębiorcy ani przedsiębiorstwa, jak zostało to poczynione w prawie polskim. Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. tj. z 2016 poz. 380 ze zm.) przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (art. 431 kodeksu cywilnego). Definicję przedsiębiorcy można także odnaleźć w art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. tj. z 2015 poz. 584 ze zm.). W myśl wskazanego przepisu przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i niebędąca osobą prawną jednostka organizacyjna, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu działalność gospodarczą. Natomiast przedsiębiorstwo rozumiane jest jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, w tym w szczególności nazwa przedsiębiorstwa, prawa własności, prawa wynikające z najmu, dzierżawy lub innych stosunków prawnych, wierzytelności, prawa z papierów wartościowych, środki pieniężne, koncesje, licencje i zezwolenia, patenty i inne prawa własności przemysłowej, majątkowe prawa autorskie i prawa pokrewne, tajemnice przedsiębiorstwa oraz księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 55¹ kodeksu cywilnego).

W art. 107 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej uregulowana została instytucja pomocy publicznej, dotycząca przedsiębiorcy, którego definicja równoznaczna jest z pojęciem przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 1 załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 (Dz.Urz. UE L 187/1 z 26.06.2016 r.). Zgodnie z prawem Unii Europejskiej pojęcie przedsiębiorstwa rozumiane jest szeroko. Przedsiębiorstwem jest każdy podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną oraz źródła finansowania (orzeczenie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie C-41/90 Höfner i Elser przeciwko Macrotron GmbH, Zb. Orz. TS 1991, s. I-1979). Zalicza się tu w szczególności osoby prowadzące działalność na własny rachunek oraz firmy rodzinne zajmujące się rzemiosłem lub inna działalnością, a także spółki lub stowarzyszenia prowadzące regularną działalność gospodarczą. Mogą to być również podmioty nienastawione na zysk (non-profit organisation - np. orzeczenie z dnia 21 września 1999 r. w sprawie Albany, sprawa C-67/96, Zb. Orz. TS 1999, s. I-5751). Przez  działalność gospodarczą rozumie się natomiast działalność polegającą na oferowaniu towarów i/lub usług na określonym rynku, tj. działalność produkcyjną, dystrybucyjną i usługową, co zostało potwierdzone w orzeczeniach Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np.sprawa  C-309/9,  J. C. J. Wouters, J. W. Savelbergh i Price Waterhouse Belastingadviseurs BV przeciwko Algemene Raad van de Nederlandse Orde van Advocaten). W świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości, za przedsiębiorstwa zostały uznane różnego rodzaju spółki handlowe, jak i wolne zawody (B. Kurcz, Komentarz do art. 107 TFUE [w:] (red.) K. Kowalik-Bańczyk, M. Szwarc-Kurczer, A. Wróbel, Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz. tom II, WKP 2012). Przy ocenie charakteru danej działalności sądy Unii Europejskiej kierują się możliwością występowania na określonym rynku rzeczywistej lub potencjalnej konkurencji ze strony innych podmiotów (Pismo Prezesa UOKiK znak DDO-0799-19(2)/12/Mg https://legislacja.rcl.gov.pl/docs//505/31771/31778/31782/dokument31580.pdf). Zakres pojęcia działalności gospodarczej jest szerszy niż w prawie krajowym  tj. na gruncie art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, ponieważ działalność ta może mieć charakter gospodarczy, w rozumieniu unijnego prawa konkurencji, także w przypadku gdy nie ma charakteru zarobkowego, czy też nie jest prowadzona w sposób zorganizowany lub ciągły  (https://www.nfosigw.gov.pl/oferta-finansowania/pomoc-publiczna/)

Reasumując, pojęcia przedsiębiorcy i działalności gospodarczej zdefiniowane w prawie polskim winno się stosować jedynie pomocniczo,  ponieważ mają one węższy zakres, niż te ustanowione na gruncie prawa unijnego.

Tym samym odpowiedzi na pytanie dotyczące kwalifikacji działań polegających na pobieraniu energii z kolektorów solarnych zainstalowanych na domach mieszkalnych znajdujących się na nieruchomościach, na których prowadzona jest działalność rolnicza, winno się udzielić w oparciu o interpretację przepisów prawa unijnego. Warto w tym kontekście przytoczyć treść pkt 18 Zasad ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną (2014/C 198/01, Dz. Urz. UE C 198, 27.6.2014, s.1-29), w świetle którego „Jeżeli ten sam podmiot prowadzi zarówno działalność o charakterze gospodarczym jak i niegospodarczym, to finansowanie publiczne działalności niegospodarczej nie wchodzi w zakres art. 107 ust. 1 Traktatu, jeśli oba rodzaje działalności oraz ich koszty, finansowanie i przychody można wyraźnie rozdzielić (…).” Takie rozumienie art. 107 ust. 1 Traktatu zostało również zaaprobowane przez Ministerstwo Rozwoju (Pismo znak DKF .VII.852.7.2016.RS.1). Mając na względzie powyższe, jak również poddając analizie treść decyzji Komisji Europejskiej, w których zawarta jest kwestia klasyfikowania działalności jako gospodarczej i niegospodarczej (m.in. decyzji Komisji Europejskiej nr N293/2008, decyzja Komisji Europejskiej nr N 540/2008; decyzja Komisji Europejskiej N 470/2008; Decyzja Komisji Europejskiej SA.20829), a także orzecznictwo unijne (opinia w sprawie sygn. C-205/03 P), można rozumieć przepisy prawa unijnego w taki sposób, że gdy dany podmiot równocześnie prowadzi działalność gospodarczą i niegospodarczą, to w rozumieniu prawa unijnego, jako przedsiębiorstwo zostanie zakwalifikowany jedynie w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej. Z uwagi jednak na rozległość analizowanej problematyki, nie można wykluczyć przyjęcia odmiennej interpretacji pojęcia przedsiębiorcy na gruncie analizowanych przepisów przez innych przedstawicieli nauk prawnych.

Zatem przyjmując trafność pierwszego twierdzenia, instalowanie kolektorów solarnych na domach mieszkalnych znajdujących się na nieruchomościach, na których prowadzona jest działalność rolnicza, a następnie wykorzystywanie przez rolników na potrzeby gospodarstwa domowego wytworzonej energii i ciepła, można uznać za działania, które nie wchodzą w zakres prowadzonej przez nich działalności rolniczej.